Το νέο Μάθημα των Θρησκευτικών και οι πολέμιοί του

Του Παναγιώτη Αρ. Υφαντή 

Αν. Καθηγητή Τμ. Θεολογίας ΑΠΘ

Θεμελιώδης στόχευση του Προγράμματος Σπουδών του Μαθήματος των Θρησκευτικών (ΜτΘ) προκειμένου να ανταποκριθεί στις εκπαιδευτικές απαιτήσεις του Νέου Σχολείου καθώς και στα τρέχοντα κοινωνικά δεδομένα στον ελλαδικό χώρο είναι η προσφορά ενός μαθήματος παιδείας, υποχρεωτικού και χρήσιμου για όλους τους μαθητές. Η παραπάνω στόχευση υπαγόρευσε τις εξής δεσμεύσεις που διαμορφώνουν τη θεολογική φυσιογνωμία του μαθήματος και τη λειτουργικότητά του στη διδακτική διαδικασία.

• Η υπέρβαση της μονοφωνικής ομολογιακότητας που μέχρι τώρα περιόριζε το εύρος του περιεχομένου και την απήχηση του ΜτΘ κυρίως ή.... αποκλειστικά στους ορθοδόξους μαθητές.
• Η μελέτη της Ορθόδοξης Παράδοσης και το ταυτόχρονο άνοιγμα στην προσέγγιση και άλλων θρησκειών.
• Η οργάνωση, διάρθρωση και ανάπτυξη του υλικού του ΜτΘ με άξονα και επίκεντρο τους μαθητές ανεξαρτήτως πολιτισμικής καταγωγής, εθνικής ταυτότητας και κυρίως θρησκευτικής δέσμευσης.
• Η ισόρροπη καλλιέργεια του διαλόγου και του κριτικού αναστοχασμού πάνω στις ποικίλες θεμελιώδεις προτάσεις και τις νοηματοδοτήσεις της ζωής που προτείνουν οι μείζονες θρησκευτικές παραδόσεις.
• Η αντιμετώπιση των μαθητών όχι ως «αυριανών πολιτών» αλλά ως θρησκευτικά εγγράμματων και «δρώντων κοινωνικών προσώπων», εφόσον η θρησκεία κατανοείται και μελετάται ως διαχρονική πηγή έμπνευσης πολιτισμικών κατορθωμάτων και άντλησης νοήματος, ως συνεκτικός ιστός κοινωνικών συσσωματώσεων αλλά και αφορμή κοινωνικών εντάσεων.
• Αναδιαμόρφωση του λόγου και του ρόλου των διδασκόντων, οι αυτοί δεν είναι πλέον καταδικασμένοι να μεταδίδουν πληροφορίες και γνώσεις απέναντι σε παθητικούς δέκτες αλλά καλούνται να εμψυχώνουν και να συνεργάζονται με τους μαθητές, εφαρμόζοντας καινοτόμες μεθόδους και ενορχηστρώνοντας μαζί με αυτούς τη διαδικασία και το περιεχόμενο του μαθήματος.

Οι πρόσφατες δηλώσεις του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Ιερωνύμου εναντίον του Προγράμματος πυροδότησαν μια μάλλον όψιμη (εφόσον το νέο Πρόγραμμα ήδη εφαρμόζεται δια νόμου σε όλα τα σχολεία της χώρας) αντιπαράθεση γύρω από τον χαρακτήρα και την αποστολή του Μαθήματος. Μια μερίδα των διαφωνούντων –κυρίως από τον χώρο της ιεραρχίας- επιμένουν στον κατηχητικό και ομολογιακό χαρακτήρα του Μαθήματος, αγνοώντας ότι ο θεολόγος καθηγητής δεν δικαιούται να χρησιμοποιεί την τάξη ως ιεραποστολικό προορισμό ούτε βέβαια να αναπληρώνει το διδασκαλικό και κατηχητικό χρέος της θεσμικής Εκκλησίας απέναντι στους πιστούς. Από την πλευρά τους, αρκετοί θεολόγοι από υπερβάλλοντα ζήλο «αλλ’ ου κατ’ επίγνωσιν» ταυτίζουν το μάθημα με την ομολογία πίστης, ξεχνώντας μεταξύ άλλων πως η πίστη τουλάχιστον στον χώρο του σχολείου, δεν είναι επαγγελματικά εκμεταλλεύσιμη, κατά το βιβλικό «δωρεάν ελάβετε, δωρεάν δότε». Άλλοι πάλι θέλουν να παρουσιάσουν το Πρόγραμμα ως ιδεολογικό προϊόν ενός αριστερής έμπνευσης εκπαιδευτικού προγράμματος προκαλώντας τεχνητές εντάσεις προφανώς για ιδιοτελείς λόγους καλυμμένους πίσω από μια κινδυνολογική ρητορεία περί «αφελληνισμού», «θρησκευτικού αποχρωματισμού» των παιδιών και άλλα ηχηρά παρόμοια. Γι’ αυτό και αποσιωπούν ότι το Πρόγραμμα είχε αμιγώς ξεκίνησε επί Υπουργίας Διαμαντοπούλου (ΠΑΣΟΚ), πέρασε σε ΦΕΚ επί Υπουργίας Αρβανιτόπουλου (ΝΔ) και αποφασίστηκε να εφαρμοστεί επί Υπουργίας Φίλη (ΣΥΡΙΖΑ), ο οποίος αναγνώρισε, όπως και οι προκάτοχοί του, την ανταποκρισιμότητα του Προγράμματος στις επιταγές του σύγχρονου σχολείου. Τέλος, υπάρχουν ορισμένοι καθηγητές της Μέσης Εκπαίδευσης, οι οποίοι, έχοντας συνηθίσει στη χρήση ενός διδακτικού εγχειριδίου, απλώς αρνούνται να ξεβολευτούν αγνοώντας πεισματικά τις απέραντες δυνατότητες που τους προσφέρει το νέο Πρόγραμμα να προσαρμόσουν τον διδακτικό χειρισμό κάθε ενότητας και επιμέρους θέματος στην ζωντανή και πάντα μεταβλητή πραγματικότητα κάθε τάξης.

www.makthes.gr